Met hoepelrok en zijden hoed – rondtrekkende maagden

Of het nu ging om fietsen, voetballen, boksen of bergbeklimmen - welke sport het ook was, vrouwen hebben lang hard moeten vechten om die te mogen beoefenen. Zelfs het begin van het alpinisme leek lange tijd zonder deelname van vrouwen plaats te vinden.

Helemaal niet - Zoals talrijke boeken en tentoonstellingen van de laatste jaren aantonen. Met "... von wandernden Frauenzimmern" - bergen in de ogen van vrouwen in de Villa Schindler in Telfs wordt een mooie tentoonstelling over de passie van vrouwen voor bergen toegevoegd. Onder de waaghalzen zijn ook Tiroolse vrouwen.

"... von wandernden Frauenenzimmern" - Berge im Blick der Frau werpt een cultuurhistorische, sportieve en artistieke blik op dit boeiende onderwerp. Met dank aan drie curatoren - Christine Gamper, Sandra Marsoun-Kaindl en Karin Pernegger - die elk hun kennis en deskundigheid hebben bijgedragen.

Aan het begin van de rondgang door de tentoonstelling kunnen de bezoekers hun eigen associaties, hun bergbeelden, fantasieën en verhalen onder woorden brengen. Hiervoor is een stapel ansichtkaarten beschikbaar met de tekst "Voor mij zijn bergen ...". Uit de reeds opgehangen verklaringen blijkt hoe uiteenlopend de benaderingen zijn. De uitspraken variëren van"vitaal" tot "gewoonweg fantastisch" tot"altijd in de weg".

Vanaf het begin hebben bergen vrouwen gefascineerd. Al in de 19e eeuw, toen eerst de Engelsen en Fransen hun affiniteit met het hooggebergte ontdekten, waren er onder de bergpioniers ook vrouwen te vinden. Boeken over vrouwelijke alpinisten van de laatste jaren, zoals "Women on the Ascent" van Ingrid Runggaldier, getuigen hiervan. De op ansichtkaarten gedrukte fragmenten uit het leven en werk van (vroege) vrouwelijke alpinisten in de tentoonstelling in Villa Schindler getuigen hiervan. Sommige curricula vitae zijn nauwgezet getraceerd in historische bronnen.

En het werd vrouwelijke klimmers erg moeilijk gemaakt om toppen te beklimmen. Zelfs op de berg mocht de etiquette niet gebroken worden. Vrouwen moesten hoepelrokken dragen die waterig werden, steeds zwaarder en/of bevroren. Zo sjouwden ze bij slecht weer tot 30 kilo extra de berg op. Om nog maar te zwijgen van de gevaren om verstrikt te raken in struiken of rotsen. En ze moesten dunne damesschoenen dragen, zijden hoeden zelfs!

Geen wonder dat er vaak ernstige ongelukken gebeurden, vrouwelijke alpinisten vroren hun tenen eraf, werden ziek en heel wat alpinisten gaven het helemaal op. Wat de mannen van de schepping bevestigde dat vrouwen niet gemaakt zijn voor de bergen. De tentoonstelling "... von wandernden Frauenzimmern" toont een groot aantal pioniers, moedige en vasthoudende persoonlijkheden die er nooit aan dachten zich gewonnen te geven.

Een van de eerste getuigenissen ooit van het beklimmen van een berg werd gegeven door Regina von Brandis en haar dochter Katharina Botsch. Samen met de gouverneur van Innsbruck, schoonzoon en echtgenoot Jakob von Boymundt zu Payrsberg, beklommen zij in 1552 (!) de Große Laugenspitze in het dal van Ulten (Zuid-Tirol). "Deze eerste beklimming is ook het vroegst bekende nieuws van vrouwen in het alpinisme," benadrukt Sandra Marsoun-Kaindl.

Ook Jenny Steiner uit Innsbruck is in de tentoonstelling vertegenwoordigd. Ze liet twee prachtige reisboeken na, die een boeiend document zijn van haar tijd. Uitgebreide getuigenissen zijn zeldzaam. Op enkele uitzonderingen na werden reisverslagen van vrouwen nauwelijks gepubliceerd in kranten en tijdschriften. Toen Emma Simcik uit Telfer samen met een vriendin in 1936 als eerste vrouw de moeilijke Hohe Munde-traverse zonder mannelijke begeleiding volbracht, was dat een klein berichtje in de krant waard, maar de naam van de "Fräulein" werd weggelaten.

Hoewel ze veel kwaadsprekerij te verduren kregen en als onvrouwelijk werden afgeschilderd, lieten vrouwelijke alpinisten zich niet van hun passie afbrengen. Sommigen ontwikkelden hun eigen kleding om aan de gevaren te ontsnappen. Onder hun - vaak verkorte - rokken flitsten broeken; in de bergen trokken ze hun rokken uit om ze kort voor hun terugkeer weer aan te trekken. in 1896 richtte de klimmer en skiër Mizzi Langer-Kauba de eerste sportwinkel van Wenen op, en in 1913 verscheen de eerste modelijn voor vrouwelijke bergbeklimmers in de catalogus.

Pas halverwege de jaren tachtig konden vrouwen in Zwitserland, Oostenrijk en Italië staatsgecertificeerde berggidsen worden. Ook werd hen lange tijd de toegang tot veel alpiene clubs ontzegd of alleen onder discriminerende omstandigheden mogelijk gemaakt.

Het is bijvoorbeeld moeilijk te geloven dat de Alpenclub van de Karwendler in 1975 de eerste vrouw in haar rangen toeliet, de bergbeklimster Veronika Sint-Menzel. In de aanloop had het verzoek tot felle geschillen geleid. De tweede vrouw volgde in de jaren 2000!

Hoewel de eerste damesrugzak werd ontworpen in de jaren 1950, duurde het tot 2005 voordat er een rugzak op de markt kwam die was ontworpen voor de anatomie van vrouwen.

Toch zijn er al lang vrouwen in de professionele bergsport en spelen zij internationaal in de topcompetitie. Gerlinde Kaltenbrunner bijvoorbeeld, wier beschermpak van de beklimming van de Mount Everest in de tentoonstelling te zien is. De extreme bergbeklimmer heeft alle 14 achtduizenders beklommen. Of de Tiroolse Angela Eiter, die een van de beste sport- en wedstrijdklimmers ter wereld is.

De organisatoren van de tentoonstelling zijn er ook in geslaagd het thema bergen in de kunst te verwerken. Curator Karin Pernegger presenteert vier Tiroolse kunstenaars die niet alleen de bergen tot hun thema maken, maar ook zelf graag in de bergen reizen. Maria Peters, die in Wenen woont, heeft talrijke expedities onder meer naar Nepal gemaakt. Altijd bij haar is haar tekengerei.

De Schwazer kunstenares Susanne Liner vindt een sensueel-psychologische benadering van de bergen. Terwijl de Zuid-Tiroolse Sissa Micheli zich bezighoudt met alpiene plaatsen van oorlogszuchtige conflicten. Daarnaast werken die een geologische kijk op de Taschachferner weergeven van Elisabeth Eiter, die in het Pitztal is opgegroeid.

De tentoonstelling "... von wandernden Frauenzimmern" - bergen in de ogen van vrouwen presenteert zich dus als een spannend parcours met interessante uitzichten en scherpe inzichten - en verveelt geen moment.

"van zwervende vrouwenkamers..." - Bergen in de blik van vrouwen

Tot 29 oktober 2022
Villa Schindler

Obermarktstrasse 45

6410 Telfs

Tel: +43 52 62 69 61 1340
Email: kultur@telfs.gv.at
https://www.telfs.at/villa-schindler.html
Openingstijden: Wo 14-17, do 18-21, za 13-17 h

Er zijn nog enkele data in het voorprogramma voor oktober:

Lezing door Veronika Sint-Menzel, De eerste vrouw in de Alpenclub van de Karwendler, op 30 september om 19.00 uur; rondleidingen door conservatoren op 6 en 20 oktober om 18.00 uur en op 29 oktober om 15.00 uur; op 11 oktober om 19.00 uur leest Carmen Gratl voor uit het boek "Über allem der Berg" van Helma Schimke.

En als u nu in de stemming bent voor een herfstwandeling in de omgeving van Telfs: Wat dacht u van het Strassberghaus of de nieuwe Alplhütte?

Foto's, tenzij anders vermeld: © Susanne Gurschler