10 jaar Obertöne: Het geluid maakt de muziek

Bacchus heeft vandaag een bouwplaats. De kunstmatige pleziergrot van de keizer ligt in een schaduwrijke nis in de pleziertuin van kasteel Ambras, rechts onder het hoofdkasteel. Ik ontmoet Hubert en Mariya, de twee curatoren van de Kamermuziekdagen „Obertöne“, boven in het Schlosscafé Ferdinand, maar de oude god van extase moet eerst hier worden aanbeden, zoals de keizer wil. Legendes omgeven nog steeds de wilde welkomstrituelen voor gasten. Ik buig diep voor het bouwhek, roep een Latijnse groet in de duisternis (In Baccho et Venere! - In Lust en Liefde!) en wandel het grindpad op naar het kasteel met de zegen van de zonde.

Mariya Nesterovska en Hubert Mittermayer Nesterovskiy zijn de twee mensen die tegenover me zitten op de houten binnenplaats en die nu al tien jaar lang enkele van de beste musici ter wereld samenbrengen in de kamermuziek concertserie "Obertöne" in de prachtige Bernardisaal van de Stamsabdij. Boventonen moet je kennen: Het zijn precies die subtiele secundaire tonen die resoneren met de aangeslagen grondtoon, sterker nog, die alleen de ware volheid en reikwijdte van de gehoorde toon aangeven. En het zijn precies deze subtiele bijkomstigheden die onmiddellijk opvallen bij de twee: weloverwogen antwoorden en goedgekozen woorden om wat gezegd wordt met waardig enthousiasme op te fleuren. Hier zitten twee mensen wiens muziek letterlijk uit hun ziel vloeit. Elk woord resoneert op de binnenplaats en lijkt even in de stilte te blijven hangen voordat het geluid wegebt - ik heb kippenvel.

Het concept kamermuziek ontstond pas echt in de barok: instrumentale muziek met een klein ensemble, klassiek in een strijkkwartet of als stevig pianotrio. In de abdij van Stams, een paar honderd jaar later, ziet het er eigenlijk nog net zo uit als toen: met goud bestikt stucwerk, uitgebreide muurschilderingen, heilige motieven en valse perspectieven die hoopvol naar de hemel streven. Alleen de muziek is nu een beetje anders, dankzij Mariya en Hubert. Een bonte mix - zij, de schoonheid op de viool, hij, een beest op de fagot, en dan alle anderen: 27 artiesten uit elf landen hebben het publiek in vervoering gebracht op Obertöne sinds de oprichting in 2014. Je kunt ze trouwens online beluisteren, waar alles meesterlijk is opgenomen en voor de eeuwigheid in bits en bytes is geperst. Ik twijfel er niet aan dat de twee curatoren perfectionisten zijn. Des te verrassender is het dat veel muzikale vragen toch pas op het podium worden opgehelderd.

Telemann.brahms.mittermayer.lecic.pisendel.nisinman - het programma voor de eerste van de vier concertdagen van 13 tot 17 september leest al als een voortreffelijk proefmenu. En Mariya moet weer glimlachen, want dat is precies wat het is: als een goede maaltijd! Net als een chef-kok hebben we alleen de lepel in handen. De vraag is altijd, wat ervaar je bij de eerste hap? Het is ook heel belangrijk dat je aan het eind niet te veel eet. De persoonlijkheid van de artiesten staat bij ons dan ook centraal. Voor ons is het onmogelijk om het werk los te koppelen van de uitvoerder; daarvoor zou je de partituur in een museum moeten onderbrengen - totaal ondenkbaar in de popcultuur, zegt Hubert. Wagner daarentegen: Ik ben het werk! Je kunt overdrijven, maar als iemand het podium opgaat, gaat het personage mee. Het "ruikt" altijd naar jou, mijmert Mariya, ja, daarvoor moet je wel een beetje een podiumvarken zijn!

Concertare betekent eigenlijk concurreren, legt Hubert me uit - daarom kiezen we eerst de mensen, dan het "ontwikkelingsprogramma", de stukken voor de spelers. We denken niet alleen aan het instrument en hebben al hele programma's veranderd als het concept niet helemaal coherent was. Onze vier concerten zijn als een toneelstuk, er is een verhaal en geen herhalingen. Net als een speeltuin. Of de Lindenstraße, lacht hij: we doen altijd iets nieuws!

De onzekerheid van het moment zorgt voor de spanning, omdat je elkaar uiteindelijk pas op het podium ontmoet. Het is ook een beetje topsport: de concentratie is extreem, training (repetitie) en competitie (concert) zijn fundamenteel verschillend, de echt onvergetelijke momenten moeten altijd lukken, iets moet open blijven, onzeker. Je moet elkaar gewoon vertrouwen, geven en nemen, elkaar aardig vinden en respecteren, zoals in een goede relatie. Bij sommige stukken vraag je jezelf af waarom je jezelf dit aandoet, lacht Hubert. Maar als je samen op het podium staat, telt alleen de muzikale dialoog tussen de mensen. Maar het is zo'n superprogramma, verheugt Mariya zich, elke dag is geweldig, ik ben gelukkig, een gevoel van geluk, zo'n opwinding! Het enthousiasme is aanstekelijk, de liefde voor muziek zo oprecht dat je alleen maar in stilte naar ze wilt luisteren.

De mooiste momenten kun je vaak niet plannen, herinnert Hubert zich: "Tijdens Corona speelden we buitenconcerten, werden we een keer verrast door een zomerse onweersbui en speelden we verder in de gang. Zulke situaties ontstaan spontaan en daar zit de magie, de magie van het moment, het kippenvel, vertelt Mariya enthousiast. Mensen geven hun tijd, dat is niet vanzelfsprekend. En er zijn zoveel leuke dingen in het leven, lacht ze - het moet de moeite waard zijn, je moet voldaan naar huis gaan! We zien het heel emotioneel, ook een beetje psychologisch, als een verlossing misschien. De eerste van deze "liberatio" speelt aanstaande woensdag, 13 september, om 18 uur in de Stamsabdij(tickets hier ). Zodat er daarna nog tijd is voor mooie dingen.

Foto's: Het portret van Mariya en Hubert in het Schlosscafé Ferdinand en de proeffoto van de pleziergrot zijn gemaakt door de auteur. De andere foto's zijn gemaakt door Heinz Zak voor Obertöne.