Stams Abbey – 750 jaar spiritueel en cultureel centrum

Wie door het Oberinntal reist, kan het niet missen: de eerbiedwaardige cisterciënzer abdij Stift Stams in het gelijknamige dorp, kort voor - of kort na, afhankelijk van uit welke richting je komt - Mötz, met uitzicht op het bedevaartsoord Locherboden.

stambs werd voor het eerst genoemd in een document uit1065 en kreeg zijn supraregionale betekenis met het besluit van de vorst graaf Meinhard II van Görz-Tirol (ca. 1239-1295) om hier een klooster te stichten. Het zou ook dienen als begraafplaats voor de graven van Görz-Tirol. Zijn vrouw Elisabeth von Wittelsbach (1227-1273) speelde een belangrijke rol bij de stichting. Konradin, haar zoon uit haar eerste huwelijk, was onthoofd in Napels en zou hier begraven worden. Althans, zo zou de traditie het willen.

het stichtingsklooster verhuisde in 1273 naar Stams. Het oorspronkelijke complex is natuurlijk niet te vergelijken met dat van vandaag, want het klooster was aanvankelijk een houten gebouw dat niet ver van de huidige parochiekerk stond. Het kloosterterrein werd pas na elf jaar bouwen voltooid. Begiftigd door Meinhard II met talrijke privileges en schenkingen, groeide de abdij Stams uit tot een belangrijk religieus, economisch en cultureel centrum van de regio. Vandaag de dag kan iedereen die door de goed onderhouden groene ruimten wandelt, langs de imposante gebouwen die in geel en wit zijn geschilderd en waarvan de twee torens al van verre zichtbaar zijn, het belang van deze plek al van buiten voelen.

Het Abdijmuseum, dat is ingericht op de eerste verdieping van het administratiegebouw, laat dit belang voor geloof, wetenschap, kunst en cultuur zien aan de hand van geselecteerde voorwerpen. Het is te bereiken via een trap waarvan de kleurrijke roosters rond 1727 zijn gemaakt door de Silzer kunstslotenmaker Bernhard Bachnetzer - slechts een paar stappen verwijderd van de fantastische Bernardisaal, waar steeds weer culturele evenementen plaatsvinden. Bijvoorbeeld de Obertöne kamermuziekdagen, die dit jaar hun tiende verjaardag vieren. Ga voor de jubileumtentoonstelling de gang in het museum af en de trap af naar de Nieuwe Kloostergang. Om de waardevolle voorwerpen tegen zonlicht te beschermen, zijn sommige vitrines afgedekt met doeken.

Curatoren Gert Ammann en Helmuth Oehler vertellen op zeven stations en rond belangrijke spelers over sleutelmomenten in de ontwikkeling van de abdij van Stams. Naast kunstwerken zijn er stukken uit de archieven, collecties en bibliotheek van het klooster. De tentoonstelling werkt "tegen de tijd in" - ze begint niet bij de stichting van het klooster, maar neemt de omgekeerde weg: van de situatie onder het nationaalsocialisme verder terug in de geschiedenis bij elke halte.

Tijdens de naziperiode zat het klooster zonder abt en monniken - in de tentoonstelling gesymboliseerd door een lege fotolijst - en diende het als opslagplaats voor belangrijke kunstschatten uit andere delen van Tirol. Bovendien woonden hier"optanten", mensen die het door fascisten geregeerde Zuid-Tirol hadden verlaten en naar het nationaalsocialistische "Derde Rijk" waren verhuisd. Pas in 1946 bloeide het kloosterleven in Stams weer op.

Dit was niet de eerste keer dat de abdij van Stams werd opgeheven. Onder Beierse heerschappij (1807 tot 1816) was ze al ontbonden. Dit was het einde van een van de grootste bloeiperiodes van het klooster. Het initiatief hiertoe was genomen door abt Vigil Kranicher (1766-1786). Net als zijn voorganger was hij een beschermheer van kunstnijverheid en wetenschap.

Een klein object dat wordt tentoongesteld wekt meteen de interesse, omdat het de speciale indexeringsmethode weerspiegelt die Kassian Primisser gebruikte. De kroniekschrijver van het klooster creëerde een "touwtjesindex" door de trefwoorden met touwtjes te verbinden. Vlak ernaast ligt een artistiek geborduurd kazuifel, een bovenkleed dat de priester draagt tijdens de mis. Het werd geschonken door niemand minder dan Maria Theresia van Oostenrijk. "Of de schenker het zelf heeft geborduurd, kan alleen maar worden aangenomen," zeggen de curatoren in de tentoonstellingscatalogus.

Vooral op het gebied van kerkmuziek bleek het klooster ook een beschermheer van regionaal en bovenregionaal talent, zoals onder andere blijkt uit muziekinstrumenten en muzieknotaties. De schilder Josef Schöpf (1745-1822) is een van de vele kunstenaars en ambachtslieden die hebben meegewerkt aan de inrichting van de kamers. De in Telfer geboren schilder, die tot de late barok behoort, liet zijn hele artistieke nalatenschap aan het klooster na. Een aparte zaal in de permanente tentoonstelling is aan hem gewijd.

De architectonische veranderingen die de abdij van Stams door de eeuwen heen onderging, zijn bijzonder boeiend. De twee abten Edmund Zoz (1690-1699) en Augustin Kastner (1714-1738) worden als zeer belangrijk beschouwd. Het was in hun tijd dat de westgevel met de dubbele torens, die vandaag de dag zo populair wordt gefotografeerd, en de eerder genoemde Bernardisaal werden gebouwd en dat de kapittelkerk en de Kapel van het Heilig Bloed hun huidige vorm kregen. Het werk van de bekende bouwmeesters Johann Martin Gumpp en zijn zoon Georg Anton Gumpp kan worden getraceerd aan de hand van planningsdocumenten.

De tentoonstelling gaat al verder met de 24e abt van Stams, Thomas Lugga, die het klooster leidde van 1616 tot 1631 en de barokfase in de kloosterbouw inluidde. In zijn tijd een wereldlijke machtdrager: aartshertog Maximiliaan III (1558-1618), bekend als de Deutschmeister. Hij wordt vaak de"tweede stichter" van de abdij van Stams genoemd omdat hij de ontwikkeling van de abdij sterk steunde.

De codices met verluchtingen uit de 15e eeuw die in de tentoonstelling worden gepresenteerd zijn opmerkelijk. Dat brengt ons bij de fundering van het klooster. Dit deel van de tentoonstelling is bereikbaar via een metalen trap, ingebed in de historische kern van het kloostercomplex - de funderingsmuren van de kloosterkerk, die in 1284 werd ingewijd. Centraal staan hier natuurlijk de portretten van graaf Meinhard II en Elisabeth von Wittelsbach - beiden begraven in de stiftskerk. Rechts achter hen staat de maquette van de eerste kerk.

Aangevuld met een rondleiding door de permanente tentoonstelling schetst „Ewig im Gedächtnis“ – 750 Jahre Stift Stams zo een veelzijdig beeld van de Stamsabdij als plaats van geloof, cultuur, kunst en wetenschap, en van haar betekenis voor de regio en daarbuiten. Daarnaast is er een reeks evenementen. Naast feestelijke kerkdiensten, lezingen en rondleidingen is het "Stift Stams Sakral - Festival Orgel Plus" (Stams Abdij Sacraal - Orgel Plus Festival ) een van de evenementen ter gelegenheid van de 750e verjaardag.

„Ewig im Gedächtnis“ – 750 Jahre Stift Stams
Jubileumtentoonstelling in de nieuwe kruisgang van de abdij van Stams
Tot 1 oktober 2023

Abdij van Stams
Stiftshof 1
A-6422 Stams
Tel.: +43(0)5263 62 42
E-mail: verwaltung@stiftstams.at
www.stiftstams.at

Openingstijden museum: ma t/m za 10.00-12.00 en 13.00-17.00, zon en feestdagen 13.00-17.00

Foto's, tenzij anders vermeld: © Susanne Gurschler