Zijne Majesteit het Orgel: een interview met Peter Waldner

Innsbruck is een stad van vele dingen: van bergen, de cenotaaf van keizer Maximiliaan I, de skischans van Zaha Hadid en kerstmarkten ... maar wist u dat Innsbruck ook een stad van orgels is? In de concertmap „Orgelstadt Innsbruck“ telde ik er 16. De meeste zijn historische instrumenten, in verschillende kerken en abdijen in en rond de stad. En met het rijke concertprogramma „Orgelstadt Innsbruck“, dat loopt van februari tot december, kun je ze ontdekken en horen. Over orgels en oude muziek sprak ik met Peter Waldner, een van de organisatoren van dit festival. Peter Waldner is zeer begaan met oude muziek, maar als ik hem zou moeten voorstellen, zou ik zeggen dat Peter Waldner in de eerste plaats en misschien vooral een musicus is.

De flat van Peter Waldner ligt op een steenworp afstand van de Mariahilf kerk in Innsbruck, waar hij organist is. Voor het interview ontvangt hij me in een kamer - een soort schatkamer - waar we niet alleen zijn, maar in gezelschap van klavecimbels, klavichorden en een virginaal.

Professor Waldner, u heeft een zeer rijke en uitgebreide biografie op uw website staan. Toch zou ik u willen vragen ons kort te vertellen wat u in het leven doet...
Peter Waldner: "Alles in mijn leven heeft te maken met muziek, vooral oude muziek, orgelmuziek en muziek voor klavierinstrumenten. Ik ben beroepsmusicus, docent klavecimbel, orgel en basso continuo aan het conservatorium en het Mozarteum in Innsbruck, artistiek leider van het concertseizoen voor oude muziek ‚Innsbrucker Abendmusik‘, ik geef concerten en neem cd's op met historische instrumenten. En ik ben organist in de parochie van Mariahilf in Innsbruck, waar ik vrijwel elk weekend tijdens kerkdiensten speel

Hebje nog vrije tijd over?
'Eigenlijk moet je zien dat je ook tijd over hebt voor andere dingen, voor je privéleven, om te ontspannen. Muziek neemt veel van mijn tijd in beslag, want ik wil de tijd nemen om me goed voor te bereiden. Voor een concert is het belangrijk om de stukken echt goed te kennen en ze dan te kunnen spelen alsof het de eerste keer is, als een improvisatie, met aanwezigheid en frisheid."

Wat was zijn eerste kennismaking met muziek?
"Het zat in mijn familie. Mijn ouders waren geen professionele muzikanten, maar ze hadden allebei een natuurlijke muzikaliteit. Moeder zong in het kerkkoor, speelde gitaar, het Zithereen instrument dat typisch is voor de Tiroolse muziektraditie, en zong met ons kinderen. En dan herinner ik me nog goed het moment dat ik voor het eerst het orgel in de kerk hoorde. Ik was nog maar een klein kind en ze hadden me uitgelegd hoe het orgel werkte. Ze hadden me ook de schilderijen in de kerk laten zien en uitgelegd."

Welke kerk was het?
"De kerk in Malles in Val Venosta, een klein dorp in Zuid-Tirol, mijn woonplaats. De grootvader van mijn vader stond model voor het schilderij van God de Vader in de kerk. Hij was een man met een hele lange baard!
Dit zijn mijn vroegste kerkherinneringen die met muziek te maken hebben."

Wanneer bent u muziek gaan studeren?
"Toen ik zes jaar oud was, begon ikaccordeon te spelen bij een muzikant. In die tijd was er geen muziekschool in het land, maar er was een Italiaanse meneer, heel goed met de accordeon, die lichte muziek en populaire muziek speelde. Dus begon ik bij hem. Op 11-jarige leeftijd - vrij laat - begon ik piano en orgel te studeren. En ik droomde ervan om klavecimbel te leren spelen. Dat was als kind al een droom. Ik had het gehoord op de radio en op enkele platen die we thuis hadden."

Hoe bent u ertoe gekomen om uitvoerder van muziek op historische instrumenten te worden?
"Ik verhuisde naar Innsbruck om aan de universiteit te studeren. En ik studeerde klavierinstrumenten aan het conservatorium. Mijn docent was Reinhard Jaud - nog steeds de organist van hetEbert-orgel in de Hofkirche, het oudste orgel van Oostenrijk, uit 1558. Onder invloed van de zeer belangrijke renaissance- en barokinstrumenten in Innsbruck raakte ik geïnteresseerd in oude muziek, het renaissancerepertoire, de barok en zelfs de vroege romantiek. Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in het spelen en interpreteren van vroeg repertoire op de 'juiste' instrumenten, periodieke instrumenten."

Wat fascineert u aan historische instrumenten?
"Het zijn veel details. Als we het bijvoorbeeld hebben over de historische orgels hier in Innsbruck, dan zijn dat orgels met een mesotone stemming. Dat is al heel bijzonder."

Je zult me deze moeten uitleggen, want ik weet niet wat een mesotone stemming is...
"Mesotone stemming is een systeem om een klavierinstrument op een bepaalde manier te stemmen, beperkt in tonale mogelijkheden, maar met een zeer expressieve en intense chromatiek. En dit is een uiterst belangrijk kenmerk voor veel oude muziek.
Of de verlenging van het klavier en het zogenaamde korte octaaf, het laatste octaaf voor de linkerhand dat korter is dan de andere octaven. Kortom, er zijn zoveel details die het de organist gemakkelijker maken wanneer hij oud repertoire moet spelen.
En natuurlijk is er de klank: deze orgels hebben nog steeds de originele pijpen, met honderden jaren op hun schouders."

Denkt u er wel eens aan hoeveel musici op deze instrumenten hebben gespeeld?
"Ja! Als ik op een historisch klavecimbel in een museumcollectie speel - ik ben bijvoorbeeld in het Unterlinden Museum in Colmar of op Germanisches Nationalmuseum in Neurenberg - hebben de toetsen vaak een uitsparing. Daar zie je dat ik slechts een van de vele collega's ben die door de eeuwen heen op deze instrumenten hebben gespeeld."

Wat is voor u de fascinatie van het orgel?
"Het orgel heeft een zeer lange geschiedenis en er is geen ander instrument waarvoor zo'n uitgebreid repertoire is gecomponeerd. Het is een majestueuze uitvinding, waarin de klanken van zoveel instrumenten worden geïntegreerd en geïmiteerd via verschillende registers. Het is geen toeval dat Mozart het in een brief aan zijn vader de koning der instrumenten noemt."

En de fascinatie van muziek?
"Muziek is een universele taal, het is de taal van de ziel, het is een communicatie die werkt op een onbewust niveau. Als musicus werk ik op het niveau van de ziel. Denk bijvoorbeeld aan een moeder die een liedje zingt voor haar pasgeboren kind: hier is muziek de uitdrukking van een emotie, een warmte, een liefde.
Muziek is een taal die iedereen kan begrijpen.
En het orgel en de orgelmuziek zijn in staat een gevoel van sacraliteit over te brengen - en ik doel hier niet op een specifieke religieuze denominatie - dat op een existentieel niveau heel belangrijk is. Kortom, componisten hebben muziek geschreven die goed is voor de ziel, een ware voeding van de ziel."

Er zijn meer dan 60 orgelconcerten gepland op „Orgelstadt Innsbruck“ voor 2023, maar als u Peter Waldner aan het klavier wilt horen, mag u het concert op 7 mei samen met Cecilia Bernardini op barokviool in de parochiekerk op Mariahilf niet missen.

Orgelstadt Innsbruck
2023 Concertprogramma

De concerten worden gehouden in verschillende kerken in en rond Innsbruck.
De toegang is soms gratis, soms tegen betaling.
Alle details staan in het programma.

Afbeelding kop: © ITV