Mystieke hoekjes in Telfs en Pfaffenhofen

Het treinstation Telfs-Pfaffenhofen heet niet zonder reden twee plaatsen tegelijk. Beide zijn al duizenden jaren als een tweeling met elkaar verbonden. Op zijn laatst na de Romeinse verovering in 16 en 15 voor Christus waren ze permanent met elkaar verbonden door een veerpont over de Inn. Terwijl er waarschijnlijk een Romeinse rustplaats was in Pfaffenhofen, fungeert Telfs al 2000 jaar als een soort 'poort' naar het Mieminger Plateau en vervolgens naar de Fernpass. Deze wegverbinding werd zelfs gewaardeerd door de zouttransporteurs in de Middeleeuwen.

Wat je tegenwoordig echter nauwelijks zou vermoeden, is dat Pfaffenhofen destijds een soort 'hoofdplaats' in het Oberland was. Al voor de Romeinse verovering was er een grote nederzetting uit de ijzertijd op de helling van de huidige kasteelruïne Hörtenberg, en er was een bedehuis op de Trappeleacker, dat eeuwenlang door mensen uit de ijzertijd werd gebruikt. En in de hoge middeleeuwen was Pfaffenhofen zelfs de zetel van hoge Beierse edelen.

De kerken zijn historische en mystieke plaatsen

Vandaag de dag zijn het vooral de kerken die de geschiedenis van deze twee plaatsen belichamen. In Telfs zijn dat St. Veit, St. Georg en St. Moritzen in het uiterste westen van het dorp. Ten zuiden van de herberg staat de huidige parochiekerk van Pfaffenhofen op een voormalig Romeins gebouw en geeft weinig aanwijzingen dat deze plaats ooit van bovenregionaal belang was. Er wordt gezegd dat hier zelfs een bisschop woonde na de val van het Romeinse Rijk.

Mijn suggestie: Een wandeling van St. Veit naar St. Moritzen en Pfaffenhofen

Ik begin mijn 'mystieke wandeling' door dit voormalige 'dubbeldorp' in Telfs bij het kerkje van St. Veit. Veit. Om daar te komen, kun je gebruik maken van het werkelijk luxueuze lokale openbaar vervoer van de marktstad Telfs (https://www.telfs.at/tarife-fahrplaene.html) naar de Sonnensiedlung. Vanaf daar is het een aangename wandeling over een prachtig bospad naar het gehucht St. Veit met zijn kleine gotische kerk. Veit met zijn gotische kerkje. Het staat op een mystieke plek onder de majestueuze Hohe Munde - een berg die de prehistorische mensen zeker als een soort godheid beschouwden.

Kerk, bron en steencirkel

Oude kerken liggen meestal niet in geïsoleerde gebieden, soms ver weg van grotere nederzettingen. Daarom heb ik de omgeving goed bekeken. En inderdaad, er is een bron in de directe omgeving van de kerk, waarnaast zich een steencirkel bevond. Waarom zeg ik dat? De plek is vrijwel 'eenduidig' voor wichelroedelopers en pendelaars. De locatie van de St Vitus Kerk is voor mij geen verrassing, aangezien de kerkoversten in de Middeleeuwen eeuwenlang probeerden de voormalige 'steencirkelpelgrims' naar hun kerken te lokken. Dus bouwden ze deze naast of zelfs boven het oude heiligdom zodat deze 'afleiding' kon werken.

Het interieur van de Sint-Vituskerk is bezienswaardig, met secco schilderingen uit de 16e eeuw. Een St Christoffel aan de westkant van het kerkinterieur is opmerkelijk. Het schilderij heeft een equivalent in een buitenfresco op het Gasthof Stern in Ötz. Blijkbaar was daar dezelfde meester aan het werk, het zou de schilder Alexander Vischer uit Imst zijn geweest.

Over steencirkels gesproken: in het Gasthof Lehenop nauwelijks 500 meter van St. Veit, is een steencirkel herbouwd zoals hij hier duizenden jaren geleden zou kunnen hebben gestaan. Een verwijzing naar het mystieke verleden van dit landschap? Dat zou men zeker kunnen veronderstellen.

St Georgen staat op een Romeinse fundering

Mijn volgende bestemming is een andere 'mystieke hoek' in Telfs, namelijk de Sint-Joriskerk. Deze moet worden gezien in samenhang met de parochiekerk in Pfaffenhofen. Beide kerken zijn brandpunten van grotere nederzettingen sinds de komst van het christendom aan het einde van het Romeinse Rijk, op zijn laatst in de 6e eeuw. Op beide plaatsen zijn Germaanse krijgsgraven gevonden en beide kerken hebben nog iets gemeen: ze staan op voormalige Romeinse gebouwen.

St. Moritzen en een Rhätische offerplaats

Vanaf de Sint-Joriskerk nam ik de Vinzenz-Gredler weg naar St. Moritzen. Duizenden jaren lang was deze weg het startpunt voor de klim naar het Mieminger Plateau en uiteindelijk naar de Fernpass. Het is nog steeds gemakkelijk voor te stellen hoe de karren zich hier omhoog moesten worstelen. Voordat we het eerste terreinniveau bereiken, buigt het pad af naar St. Moritzen. Een plaats die ooit niet echt een goede reputatie had: in 1634 werden hier ongeveer 200 pestlijders uit Telfs begraven.

Veel mensen zullen zich afvragen wat 'Moritz' betekent. Heel eenvoudig, het kerkje is gewijd aan St Moritz, een zwarte Afrikaanse martelaar in dienst van het Romeinse Rijk. Hij werd en wordt vooral vereerd in Frankrijk als St Maurice. In dit land werd hij 'Moritz', waardoor ook de term 'Moor' ontstond, die jarenlang werd gebruikt om mensen uit Afrika ten zuiden van de Sahara aan te duiden.

Het is geen toeval dat het kerkje met het oude pestkerkhof aan de westelijke rand van Telfs ligt. Een archeologische opgraving heeft aangetoond dat er in de directe omgeving al 2000 jaar lang offers worden gebracht. Bij het zgn 'Schlossbichl' werd een Rhätische offerplaats opgegraven, die waarschijnlijk dateert uit de 1e eeuw voor Christus. Dit bevestigt opnieuw op indrukwekkende wijze dat christelijke en voorchristelijke gebedshuizen in Tirol vaak naast elkaar liggen, vaak zelfs boven op elkaar.

Als je van St. Moritzen naar Pfaffenhofen rijdt, kom je ook langs de kapel van Onze-Lieve-Vrouw van Moritzen, gebouwd in 1650. Het Mariabeeld werd vroeger in een plechtige processie naar de parochiekerk van Telfer gebracht op de naamdag van Maria op 12 september. Als je vanaf de kapel de trappen oploopt, kom je bij de kruisigingsgroep, vanwaar je een prachtig uitzicht hebt op het Sellrain-gebergte.

Pfaffenhofen is al sinds de Romeinse tijd een knooppunt

Het is moeilijk te geloven, maar Pfaffenhofen was ooit het centrum van het Oberland. De Rhätiërs vestigden zich onder de huidige kasteelruïne Hörtenberg, niet ver van de plaats waar een Rhätische offerplaats in Treppeleacker was. Het is interessant om op te merken dat de Rhätiërs hun nederzetting blijkbaar kort na de verovering van Tirol door de Romeinen verlieten.

De Romeinen waardeerden de plaats al vroeg als rustplaats op weg naar de Fernpass. In de 3e eeuw na Christus verbonden ze de Brennerroute met de Fernpassroute in de vorm van de 'Via Dacia', dus Pfaffenhofen speelde een belangrijke rol als rustplaats. Geen wonder dat de kerk op een Romeins gebouw staat.

De eerste kerk werd hier waarschijnlijk al in de 6e eeuw gebouwd. Het christendom ontwikkelde zich namelijk vooral langs de oude Romeinse wegen. Een 'overblijfsel' uit deze periode is het verhaal dat er een bisschop in Pfaffenhofen woonde. Hiervan is geen schriftelijk bewijs. Wel is bekend dat 'Rondtrekkende bisschoppen' in die tijd niet ongewoon waren.

Pfaffenhofen is een goed voorbeeld van hoe het wel en wee van een stad samenhangt met de verkeersstromen. Door de bouw van levensvatbare bruggen en vooral de uitbreiding van provinciale wegen en autosnelwegen zijn verschillende steden zo goed als 'opgedroogd'. Pfaffenhofen en Telfs zijn er echter in geslaagd om hun eens zo belangrijke positie te behouden en, in het geval van Telfs, zelfs uit te breiden.

Links

Over de positie van Pfaffenhofen en Telfs van de Romeinse keizertijd tot de vroege Hoge Middeleeuwen: Irmtraut Heitmeier, Das Inntal, Universitätsverlag Wagner Innsbruck, 2005

De opgravingen van de brandoffersite in Trappeleacker worden HIER beschreven.

De opgravingen in Schlossbichl in Telfs worden HIER in meer detail beschreven.

Meer over de fresco's in St. Veit is te vinden in het proefschrift van Helga Hofer : „Die Wandmalereien der St. Veits-Kirche in Telfs“, Telfs 1992

Wie de Legenden uit Telfs is te vinden op de website van de marktstad Telfs: https://www.telfs.at/telfer-sagen.html

Twee van mijn blogs beschrijven de Zoutwegen naar het Oberland: De onderste zoutroute van Innsbruck naar Telfs en de historische zoutroute tussen Inzing en Pfaffenhofen

Alle foto's: © Werner Kräutler