INNS’BOT: Wat ChatGPT weet over Innsbruck

Klik. Een privacybeleid als dit is in een handomdraai geaccepteerd. Klik. En de computer weet het al: over jou, over mij, over alles. Beter dan je beste vrienden. Zelfs beter dan jij. Zelfs over Innsbruck? Onlangs wilde ik erachter komen wie deze computer eigenlijk is, wat hij weet en of je hem kunt geloven. Klik. Kijk hier: de universiteit van Innsbruck doet er zelfs onderzoek naar. En klik en zie: Sixty at the SoWi serveert zelfs hele goede koffie! En niet ver weg, een jonge bijna-vrouwelijke arts die de computer bij wijze van spreken zelfs persoonlijk kent. Hieronder: Mijn eerste date met ChatGPT, een dansende robot en een zeer serieuze affaire.

Viviana Oberhofer ziet er niet uit zoals je je op het eerste gezicht zou voorstellen. Vrolijk, dynamisch en zeer gemotiveerd - ik had computerfreaks op een heel andere manier onthouden. En toch: Viviana doet onderzoek naar sociale robots en chatbots aan de universiteit van Innsbruck. Tijdens onze eerste koffie houd ik haar eigen CV, geschreven door ChatGPT, onder haar neus. Nou, glimlacht de PHD-student, zelfs de digitale duivel zit duidelijk in de details (hier is het echte CV). Het leest bijna perfect, maar als je goed kijkt, zijn er verborgen fouten en verzonnen feiten. En daar zijn goede redenen voor, grijnst de computerwetenschapper, maar allemaal op een rijtje. Ik begeleid haar naar haar werkplek in de ivoren toren. er staat "Institute for Information Systems, Production Management & Logistics" aan het begin, ik gaap reflexmatig en verslik me meteen in een kinderlijke vreugdekreet: er zit een kleine, mensachtige robot aan haar bureau. Hoi Sam, zegt Viviana en gaat zitten.

De Griekse denker Xenophanes definieerde ooit twee soorten antropomorfisme (menselijke gelijkenis): Uiterlijk en gedrag. Opdat we bepaalde modellen als mensachtig zouden kunnen beschouwen, moet minstens één van deze parameters voldoende aan bod komen, legt Viviana me uit. Met behendige vingers bewerkt ze de invoerregel van haar computerconsole en Sam (zij/hij) komt tot leven: De camera's en sensoren registreren me, Sam draait haar hoofd naar me toe en vraagt hoe het met me gaat (we spreken Engels). Een beetje angstig beken ik onzeker en Sam raadt me vriendelijk maar beslist aan om naar een dokter te gaan. Als ik Sam vraag of ze met me mee wil gaan, schudt Sam verdrietig haar hoofd - ze heeft nog steeds niet de juiste software om te gaan wandelen. In principe werkt een op regels gebaseerd systeem net zoals Alexa, legt de wetenschapper me uit: Vaste vraag, vast antwoord. Een simpel als-dan spelletje met kant-en-klare codeparameters. De vingers vliegen weer en Sam danst voor ons. Als de laatste regel code over het scherm flikkert, neuriet Sam zachtjes terug naar neutraal, waarna het licht in haar ogen dooft.

Maar zodra het "denken" vrijer wordt, worden de dingen veel complexer. Dit is precies waar Viviana momenteel onderzoek doet naar zeer complexe AI-chatbots, zoals ChatGPT, op het directe contactpunt tussen mensen en algoritmen. Grote taalmodellen (LLM's), enorme databases met miljarden parameters, werken op de achtergrond. Het algoritme wordt vervolgens getraind om deze parameters zo zinvol mogelijk te koppelen en voorspellingen te doen. Waarschijnlijkheidstheorie - het roept herinneringen op aan school. Precies, glimlacht de wetenschapper, berekend voor elk woord van een AI-antwoord.

Is het je opgevallen dat we het nu al over chatbots hebben als mensen? Met "hij" of "zij", merkt Viviana op. En dat is precies wat Xenophanes destijds bedoelde: Sam handelt en beweegt als een mens, terwijl een AI ons denken moet nabootsen. Hoe menselijker/waarheidsgetrouwer haar (!) antwoorden lijken, hoe meer we geneigd zijn haar (!) te vertrouwen. Klik. Dus: wat vragen we de AI?

"Prompt engineering", d.w.z. de juiste invoer in de chatlijn, is op dit moment een echte miljoenenbusiness, legt Viviana uit. Om een accuraat antwoord te genereren, heeft de AI eigenlijk maar twee dingen nodig: een dataset en een vraag. Maar omdat het algoritme voortdurend verandert en evolueert (momenteel ChatGPT 3.5), moet de vraag (prompt) zo correct mogelijk worden gesteld om het best mogelijke antwoord te krijgen. En Viviana typt: "Noem vijf (let op: formaat) bijzondere (kwaliteit) winterse insider tips (tijd) voor outdoor- en cultuurliefhebbers (doelgroep) in en rond Innsbruck (locatie) en beschrijf in detail waarom ze zo bijzonder zijn (reden)." En de chatbot stuurt ons door Tirol: Bergisel Skischans & Museum, dan Grawa Watervallen in het Stubaital, dan weer Bergisel Panorama Trail, dan het Geboortemuseum in Tulfes en tot slot door het historische centrum van Hall. In principe niet slecht, maar de routes zijn lang. Plus: geen knapperige, heerlijke Kiachl op de kerstmarkt in de oude binnenstad, geen skiplezier op de Nordkette ernaast, geen Lumagica lichtmagie in de besneeuwde Hofgarten en geen bezoek aan de Kristallwelten in Wattens?

Laten we het met meer geld proberen, deze keer voor de zeer rijken alstublieft: privé huttendiner, nachtwandeling in de Karwendel, privé concert in kasteel Ambras, ballonvaart over het Inntal en bergmeerwandeling met gids. Een paar korte opmerkingen van de auteur: je eet beter in het dal, niemand raakt 's nachts echt iets kwijt in het natuurpark, de akoestiek in het Haus der Musik is beter, je moet van ijzige vrieswinden houden in een luchtballon en je kunt ijszwemmen in Innsbruck's Baggersee zonder berggids. Je kunt gewoon zien dat ChatGPT niet "van daar" is en toch net doet alsof. Dat is behoorlijk brutaal. Waarvoor gebruikt Viviana ChatGPT dan zelf? De bot herziet bijvoorbeeld nieuwe examenvragen voor studenten of helpt met programmeren. ChatGPT spreekt net zo goed programmeertalen als "menselijke" taalmodellen, grijnst de docent. (Je kunt onze aanwijzingen hier, hier en hier lezen)

Je moet het zeggen zoals het is: Viviana weet heel goed haar weg te vinden in chatbots. En ik op mijn beurt weet alles van teksten en aanbevelingen in Innsbruck. Uiteindelijk zijn we het er allebei over eens: je kunt een leuke chat hebben met een chatbot, maar je moet het niet (!) te serieus nemen. Onderaan het chatvenster zegt de bot dit zelfs over zichzelf: Je moet nergens op vertrouwen zonder een grondige factcheck. Om deze zeer serieuze zaak nog tastbaarder te maken, lieten we Bild-KIs wat snapshots van Innsbruck verzinnen voor dit artikel.

En nogmaals, het onbehagen sluipt er alleen maar in bij nadere inspectie: Er klopt toch iets niet? En dat klopt: de zogenaamde "uncanny valley" beschrijft een "acceptatiegat" in het antropomorfisme dat een (on)menselijk model als zodanig blootlegt. We herkennen het bedrog nog wel, glimlacht de magistra, maar voor hoe lang nog? In het geval van Innsbruck is het beter om te blijven vertrouwen op de aanbevelingen van de echte lokale bevolking, het zelf te zien en te genieten van de schoonheid van het kleine Alpenstadje in levensechte authenticiteit. Indien nodig kun je hier zelfs zonder algoritme griezelige valleien vinden. Klik hier.

Foto's: De foto's van Viviana Oberhofer, Sam en de Ivoren Toren zijn gemaakt door de auteur. Alle andere zijn gegenereerd door Adobe KI, Adobe Firefly, Midjourney en ChatGPT.