Bij 1100 graden Celsius – gieten in de klokkengieterij van Grassmayr

Het is altijd een bijzondere gebeurtenis als klokkengieterij Grassmayr u uitnodigt om live aanwezig te zijn bij een klokgieting. Op 14 april 2023 was het weer zo ver. Op deze dag zouden tien nieuwe kerkklokken worden gegoten. De toeloop was dan ook groot. Naast vertegenwoordigers uit de plaatsen waarvoor de klokken bestemd waren - Praag (Tsjechië), Dancu (Roemenië), Waldshut (Duitsland) en Wölfnitz an der Saualpe (Karinthië) - waren er ook belangstellenden uit Innsbruck en omgeving.

"Klokkengieterij sinds 1599" staat er op het lichtgele, krappe gebouw aan de Innsbrucker Südringde drukke verkeersader van Innsbruck. Het bedrijf heeft zijn wortels in het gehucht Habichen in het Ötztal, waar Bartlmä Grassmayr in 1599 zijn eerste klok goot. in 1836 verhuisde het bedrijf naar het voormalige Ansitz „Straßfried“ in Innsbruck.

Sindsdien is het traditionele bedrijf op deze plaats gevestigd. Geen wonder dus dat het kruispunt het "Grassmayr-kruispunt" wordt genoemd. Met Johannes en Peter Grassmayr leidt nu de 14e generatie de klokkengieterij. Daarmee is het het oudste familiebedrijf van Oostenrijk.

Bij het gieten van een klok is natuurlijk de hele familie betrokken - ook Elisabeth en Christof Grassmayr, die de leiding van het bedrijf aan zijn zonen heeft overgedragen.

Voordat u naar de gieterij gaat, leidt Oostenrijkse gids Monika Unterholzner u door het museum en geeft uitleg over het proces. De productie van een grote klok vergt maanden van technische en praktische voorbereiding. Wat vroeger met de hand werd getekend en berekend, wordt nu door een computerprogramma gedaan - maar het eigenlijke gieten gaat nog net zo als vroeger. Het vergt enorme knowhow, kracht, vaardigheid en precisie (meer spannende details hier).

Eerst wordt een kern gemetseld en bedekt met klei. Daarop komt een laag vet als scheidingsmiddel. Deze kern wordt nu bedekt met een kleimantel. Een sjabloon dat precies is afgestemd op de latere klokvorm zorgt voor een rondom gelijkmatige applicatie.

Bovenop de tweede waslaag komen de waspatronen voor versieringen en inscripties, die door beeldhouwers in een ingewikkeld proces zijn gemaakt. Daarna volgt nog een laag klei, hooi en paardenvijgen. Om het object te stabiliseren wordt het in een stalen omhulsel geplaatst. Vervolgens hardt het geheel gedurende enkele weken uit.

Nu kunnen de drie delen van elkaar worden gescheiden. De valse bel wordt verwijderd, de wasversieringen worden met vuur uitgesmolten, dan worden de kern en de mantel in elkaar gezet - daartussen zit nu de holte voor de bel. De gietgaten boven de kroon, de houder van de bel, blijven vrij.

Sinds mensenheugenis produceert een klok het perfecte geluid met een legering van 80 tot 20: 80 procent koper, 20 procent tin - verhit tot 1100 graden voor het gieten! Voor de huidige klok werd meer dan tien ton metaal voorgesmolten. Een totaal van drie ton verbrandde in het proces, voegt Monika Unterholzner toe, voordat het de gieterij inging.

Op de vloer liggen tien klokken in een metalen korset, daarachter het grote vat met het gesmolten metaal. Arbeiders in beschermende pakken klimmen rond tussen de mallen, om de laatste voorbereidingen te treffen. Natuurlijk mag de goddelijke zegen niet ontbreken. De priester wijdt de tien klokken in, toeschouwers zingen het lied "Voordat de klokken worden gegoten", en met een "In Gods naam" begint de ceremonie.

Christof Grassmayr modereert en vraagt de aanwezigen stil te blijven tijdens het gieten - het team van Peter Grassmayr moet de instructies kunnen horen. Zoals al honderden jaren gebeurt, wordt het hete metaal nogmaals geroerd met een vochtige elzenhouten stam. Het sist en gromt, de rook stijgt op. En je kunt zien hoeveel kracht het de arbeider kost om het houtblok te verplaatsen.

Dan wordt het gloeiende rode brons doorboord en stroomt het in het eerste gietgat. Zeer geconcentreerd zorgen de arbeiders voor een gestage stroom, zorgen dat de warmte constant blijft. Elke stap is nauwkeurig gepland. Ze weten dat elke fout gewroken zal worden. De druk en spanning zijn navenant hoog.

Het gieten zelf duurt slechts enkele minuten, afhankelijk van de grootte van de bel. Dan zijn plotseling alle ogen gericht op één bel, er wordt gemompeld. Het "ergste geval" heeft zich voorgedaan, zegt een hoorbaar ontroerde Peter Grassmayr. Er lekt brons uit een bel. "Het heeft geen zin. We moeten verder", legt hij uit. Het is als een bal in het water die je naar beneden moet duwen. Hier lukte het niet. Ergens was de schimmel omhoog gekomen. Waar en hoe en waarom wordt later duidelijk.

De spanning van het personeel is nu nog hoger, overgebracht op de toeschouwers. Maar het team moet rustig en behoedzaam doorgaan en elke klok de nodige aandacht geven. Het gieten van de negen andere klokken werkt. Haal een zucht van verlichting. Even terloops vermelden dat onder de toeschouwers ook Tobias Moretti onder de toeschouwers was - zoals iedereen, gefascineerd door wat er gebeurde.

Het is voorbij voor deze dag. Na een "Grote God wij loven U" is er voor iedereen een schnaps en gebak dat Elisabeth Grassmayr speciaal voor de gelegenheid heeft gebakken. Sinds haar huwelijk maakt dit ook deel uit van het ritueel na het klokkengieten, dit spannende "moment" voor iedere klokkengieter sinds mensenheugenis.

De klokkengieters beleven het volgende emotionele moment zonder toeschouwers. Na het afkoelen halen ze de bel tevoorschijn en maken hem schoon. De bel wordt in trilling gebracht en dus geluid. Pas dan weten de familie Grassmayr en hun team of het gieten echt gelukt is.

Klokkengieterij Grassmayr

Leopoldstraße 53
A-6020 Innsbruck
+43 512 / 59 41 637
museum@grassmayr.at
www.grassmayr.at

Foto's, tenzij anders vermeld: © Susanne Gurschler